Covid-19 tuz biber oldu
Covid-19 nedeni ile ticaret iyice daraldı. Geçmiş yıllardan yapılan ithalat ihracat ödemeleri ise devam ediyor. Tabi turizm gelirimiz başta olmak üzere tehlikeye girdi. TCMB’nin swap görüşmelerinde henüz netleşmiş yeni bir durum yok. Uluslararası kreditörlerin ülkeye bakış açısını gösteren önemli göstergelerden Risk Primi - CDS yüksekliğine bakılır ile yurt dışından borç bulma kanalları daralmış durumda bulunsa bile yüksek faiz oranına katlanmak zorunluluğu var. Mart 2020’de İhracat yüzde 17,81 düşüş gösterdi. 2019 Mart ayındaki İhracat 16,3 milyar USD iken 2020 Mart ayında 13,4 milyar USD’ye geriledi. Başka bir ifade ile 2,9 milyar USD ihracat düşmüş oldu. Bunun yanında, Mart ayı İthalat – İhracat açığı 5,4 milyar USD’ye yükseldi. Yılın ilk 3 ayında 2019’da -5,9 milyar USD olan İhracatın İthalatı karşılama farkı -12,8 milyar USD’ye yükseldi. Dengedeki delik iyice açıldı yüzde 116 artış gösterdi.
İthalata Kırmızı Hat freni
Rakamlardaki olumsuzluklar ister istemez tedbirler alınmasını da zorunlu hale getirdi. İthal ürünlere konulan ek vergiler ile başlayan süreç İthal ürünlerin Kırmızı hattan geçirilmesi uygulaması ile yeni bir uygulama olarak karşımıza çıktı. İyi de bu ne anlama geliyor anlatalım :
İthalatçılar ve Gümrükçüler bilir. Yurt dışından herhangi bir ürün getirdiğinizde üç türlü gümrükten mal çekme yöntemi var.
Sarı Hat : Gümrük Muayene memurunun gözetimi altında evrakların Gümrük onayı ile çekilen mallardır.
Mavi Hat : Devletin sürekli İthal yapan firmalardan sicili temiz, daha önce hiçbir sorun ve yanlış beyan tespit edilmemiş firmalara verilen bir hak olup, Yeminli ve Gümrük Müşavirlerin sistemsel evrak onayı ile çekilir mallar. En hızlı şekilde işlemler biter. İSO 1000 içindeki firmalar başta olmak üzere büyük ithalatçılar işi ile ilgili sürekli ithalat yaptıkları için bu yöntemi kullanır.
Kırmızı Hat : Tüm ürünler tek tek kontrolden geçer. Tekstil ürünü mü getirdiniz veya kimyasal bir ürün içindeki ürün dağılımının kontrolü için laboratuvara gönderilir. Evraklar ile gelen ürünün birebir tutmasının tam kontrolü yapılır. Makine mı getirdiniz TSE gözerimine tabi tutularak ilgili uzmanların kontrol fiili etmesi sağlanır. Evraklarda ibraz edilen tüm özellikler ile gelen ürünün birebir tutması tek tek kontrol edilir. Kırmızı hat standart uygulamada, genelde CE belgeli bazı ürün ithalatında ve sistemin rastgele seçtiği belli bir oranda seçilen mallarda yapılıyordu.
İşlemler niçin yavaşlayacak
Gümrüğe gelen, tüm konteynırlar tek tek açılır ve kontrol edilir. Kimyasal test gerekiyor ise yapılması beklenir. “Ne var bunda, zaten yurt dışından gelen ürünler böyle kontrol edilmemeli mi” diyenlere cevap verelim. Bir defa Gümrük işlemlerinin uzayacağı ve işlemlerin yavaşlayacağı kesin. Örneğin İzmir Gümrüğünden bir ip veya tekstil ürünü ithalatınız var ise Ege Üniversitesi laboratuvarlarında gideceği için oradaki iş yükü işlemleri yavaşlatacak. Konteynırların tek tek kontrolü, TSE uzmanlarının denetim iş yükü bu yavaşlamaya neden olacaktır. Daha önce yüzde 20’lik kısmı Kırmızı hattan geçiyor ise şimdi yüzde 100’ü bu işlemlerden geçecek. Bu da ister istemez işlemlerin yavaşlamasına neden olacaktır.
Kırmızı hata geçilmesinde amaç ne
Bu işlemlerde amaç gümrük denetimini sıkılaştırıp kaçakçılığı ya da uygun ithalat işlemlerinin daha sıkı takip edilmedi olmadığı kesin. Yukarıda vermiş olduğum İhracatın İthalatı karşılama oranının ciddi sapma göstermesi buna neden gerek görüldüğünün cevabını da içinde saklıyor aslında. 2019 yılında İthalat işlemlerin yüzde 52,3’lük yani yarıdan fazlası Mal Mukabili olmuş yani Malı Gümrükten çekip ödemeyi yapıyor İthalatçı. İthal malların Gümrükten çekilmesini yavaşlatarak belli ki Nisan ve Mayıs aylarında yurt dışında ithal transferlerde yavaşlatma sağlayarak döviz çıkışının yavaşlatmak. Yoksa gelen malın 1-2 hafta geç çekilmesinin başka bir mantığı ve izahı olamaz. Kırmızı Hat uygulamasının Kırmızı alarm şekline dönüşüp dönüşmediğini de önümüzdeki aylarda görmüş olacağız.
