Düşene bir de Bankalar vuruyor
Kriz vardı, yoktu tartışmalar arasında 2020 yılına geldik. Mahkemelerdeki İcra Dosya sayısı 21 milyon adeti geçti. Bankaların takip tutarı 2019 sonunda 150 milyar TL’yi aşmış durumda. Bunun içinde 2019 yılı içinde 8 milyar TL’lık Varlık Şirketlerine satılan Takip dosyaları yok. Varlık şirketlerine satılıyor ama bu dosyaların Takip Davaları düşmüyor aynen devam ediyor. Adliyelerin iş yükü azalmadığı gibi son iki yılda inanılmaz artmış durumda.
Şu an bana “Takipler ile ilgili en önemli konu ne” diye soran olsa hiç düşünmeden” Temerrüt / gecikme faiz oranları” derim.
Temerrüt faiz kargaşasını TCMB / BDDK noktayı koymalı
Bireysel Kredilerde, Kredi Kartlarında, Kredili Mevduat Hesapları ( KMH ) Temerrüt faiz oranlarında sorun yok. Kredi Kart ekstrelerinde bankalar Temerrüt faiz oranlarını zorunlu yazıyor artık, KMH kredilerinde de gecikme olur, takip olur ise müşteri ne ödeyeceğini aşağı yukarı hesaplayabiliyor. Hali ile Bilirkişilerin işi daha kolay, Mahkeme karar verici sürecinde yer alanların da. Tıpkı Kredi Kartı Ve KMH Kredilerinde olduğu gibi Ticari Kredilerde de Temerrüt / Gecikme faiz konusu netleştirmenin zamanı geldi ge geçiyor. İlk fırsatta TCMB ve BDDK bu konuyu gündeme almalı. Bu konuyu çözecek merciler onlar çünkü. Özellikle TCMB!
Kargaşalık nerede
Asıl kargaşalık Ticari Kredide. Sorun kaynağı Bankalarda başlıyor. Krediyi veren Tahsis ve Pazarlama Birimleri iş sarpa sarıp Kredi dosyası Takip aşamasına gelince ortadan kayboluyor. Bundan sonrası Hukukçuların işi deniyor. Hukukçular da Kredi tarafına tam hakim olmadığı, kredi türlerinde neyin ne olduğunu tam bilmediği için işin kolayına kaçıp Temerrüt / Gecikme faiz oranına kredi türüne bakmadan Genel Kredi Sözleşmeye ( GKS ) bakıyorlar. Onlar için yok Kredide faiz oranı belli imiş, yok Banka - Müşteri arasında Akde bağlanmış faiz oranı varmış hiç önemi yok. Varsa yoksa Genel Kredi Sözleşmesinde ( GKS )yazanlar.
Genel Kredi Sözleşmeleri ( GKS )Temerrüt faizi için ne diyor
Firma Kredilerinde GKS’ler dinamik bir belge sürekli güncellenip duruyor. Bankalar nerede ise her zor durumda kaldıklarında ilgili maddeleri güncelliyorlar. Üye İşyeri Sözleşmelerinde işin kolayını bulmuşlar. POS Kullanan FİRMA Bankalararası Kart Merkezi ( BKM)’nİn ( www.bkm.com.tr ) sayfasındaki “Faydalı Bilgiler – Üye İşyeri Kılavuzunu” takip etmekle yükümlüdür diye bir madde eklemişler üzerlerinden yükü atmışlar mesela. Neyse konuyu dağıtmayalım. GKS’ler nerede ise her bankada aynı ama Temerrüt Faiz uygulamasında bir standart ve fikir birliği yok. Kaos ve kargaşalık da oradan kaynaklanıyor zaten. Bakalım konu ile ilgili GKS’lerde neler yazıyormuş :
1. Banka TCMB’ye yıl içinde bildirdiği en yüksek kredi faiz oranının %50 fazlasını Temerrüt faiz olarak uygular.
2. Banka TCMB’ye yıl içinde bildirdiği en yüksek kredi faiz oranının %30 fazlasını Temerrüt faiz olarak uygular.
3. Banka yıl içinde uyguladığı en yüksek Ticari Kredi faiz oranının %50’sini Temerrüt faiz olarak uygular.
4. Banka müşteriye uyguladığı ısa vadeli en yüksek kredi faiz oranının % 50 fazlasını Temerrüt faiz olarak uygular.
Bazı dosyalarda farklı zamanlarda alınmış hem % 50 hem % 30 yazan 2-3 adet GKS’ler var. Mahkeme veya Bilirkişi en son alınanı dikkate alayım diyemiyor çünkü bütün GKS’ler doğmuş doğacak borçları kapsıyor. Buyurun çıkın için içinden çıkabiliyorsanız!
Aynı bankanın farklı faiz uygulaması bile oluyor
Aynı bankanın farklı dosyalarında farklı GKS’ler ve farklı Temerrüt faizi bile olabiliyor. Kısaca bir Standart, bir belirlenmiş kural yok. Her banka kendi kafasına göre. O nedenledir ki TCMB ve BDDK acil bu kargaşalığı gidermeli. Durumu iyi olsa Esnaf - Sanayici kredi dosyasının takibe gitmesini ister mi? Zaten ödeyemeyecek hale gelmiş takibe gitmiş kredisini % 15-20’den kullanmış ödeyememiş bunu temerrüt faiz diye faiz oranını % 50-60’a çıkarmak hangi vicdana, mantığa, etik kurala sığar. Tamam takip dosyalarından Bankalar çok maliyet yiyor burada amaç bağcıyı döğmek mi üzüm yemek mi Bankalar resmen Bağcıyı dövüyor, düşene bir tekme daha vuruyor. Varlık Şirketlerine Kredinin %5 değerine çok kolay satabiliyorlar ama.
Olması gereken ne
Daha önce de yazdım, şahsi görüşüm ortada akde bağlanmış, taksitli kredi, spot kredi ve BCH / Rotatif kredi takip soyası var ise bu kredinin Temerrüt faizi akde bağlanan faiz oranının üzerine eklenerek bulunmalı. Zira banka 5 yıllık bir kredi verip ikinci yılda takibe gitti ise onun maliyetini o kredi faiz üzerinden planlamıştır. Gidip üç kar faiz hesabı Temerrüt faiz diye müşteriye dayatmak insafsızlık oluyor. Banka Hukuk servisleri Pratik uygulamada Ticari Kredilerde ortada hiç akdi faiz yokmuş gibi “yüksek faiz istersem Bankanın menfaatini kollamış olurum daha çok kazanırız” mantığı ile hareket edip GKS üzerinden Temerrüt faiz talep edince dava dosyaları iyice işin içinde çıkılmaz hale geliyor. GKS’ye bakılmasın demiyorum. Örneğin bir Teminat Mektubu veya Akreditif kredisi takibe gitmiş, nakde dönmüş ise bu tür kredilerde daha önce akde bağlanmış Nakit Kredi faiz oranı olmadığı için GKS’deki hükümler uygulanabilir. Veya Nakit kredilerdeki belirlenecek standartlar bunlara da uygulanır. Ortada ciddi bir sorun ve hukuksuzluk var kısaca. Bu mantık ile bu dava dosyaları ödenmez de kapanmaz da. Ödemek isteyen iyi niyetli insanlar da bu yüksek temerrüt faizin altından asla kalkamayacağı için dava dosyaları artarak devam eder. Düşenin dostu da olmuyor, yerden kaldıran kimsesi de.
Erol TAŞDELEN
Siyaset Bilimci, Ekonomist
