Bugünde emekli öÄŸretmen Hasan Komanlı’dan eÄŸitmen olan babası Ali Komanlı ile devam edelim.

Sordum Komanlı’ya.

EÄŸitmen kimdir?

Eğitmenler Kurtuluş Savaşı sonrası kazanılan vatanımızın ve Cumhuriyetimizin ilk aydınlanmacılarıdır yanıtını aldım.

Devamında,

Eğitmenler unutulmuş değerleri anlaşılamamış halk kahramanlarıdır tanımlaması ile koydu noktayı.

Her iki deÄŸerlendirme etkileyiciydi. Ancak, ikincisi bana çok vurucu geldi.

Neden?

Devlet kendilerine verilen tarlaları emekli olduktan sonra veya görevlerini çeÅŸitli nedenlerle bıraktıklarından sonra geri almış. Bu uygulama onların deÄŸerlerinin anlaşılamadığının belgesidir.

Ali Komanlı hem Arapça hem Latin harfleriyle okuma yazma bilen bir köy aydını. Cumhuriyet’e ve Atatürk’e baÄŸlılığını arkadaşı ile çektirdiÄŸi fotoÄŸraf koyuyor ortaya.

Askerden geldikten sonra Lüleburgaz’a baÄŸlı Evrensekiz köyüne eÄŸitmen kursuna gidiyor. Kepirtepe’nin kuruluÅŸunda bedenen çalışıyor. Çalışan büyüklerine su dağıtıyor. Bu bilgi yazımın giriÅŸindeki EÄŸitmen Kursları Köy Enstitüleri’nin alt yapısını oluÅŸturdu tezimi ve deÄŸerlendirmemi destekliyor. Bu açıdan önemli bir örnek olarak gördüÄŸüm için aktarıyorum.

1938 yılında göreve baÅŸlıyor. Kendisine verilen tarla sonradan geri alınıyor. Tarla köy tüzel kiÅŸiliÄŸine kalmış. Kursa gitmezden önce askerlik görevini Ankara Bala ilçesi Jandarma bölük komutanlığı yazıcısı olarak yapmış.

Elindeki EÄŸitmen Kılavuzuna göre eÄŸitim öÄŸretim yapan Ali Komanlı Türkmen Köyü’nde tarlalarını ekip biçerek köylüye örnek olmuÅŸ bir çiftçiydi aynı zamanda. 10 lira aylıkla baÅŸladığı mesleÄŸini 20 lira aylıkla devam ettirdi. 40 lira aylık aldığı dönemde emekli olmuÅŸ.

EÄŸitmenler neden unutuldu yaklaşımıma Hasan Komanlı’nın verdiÄŸi yanıt düÅŸündürücü.

EÄŸitmenler Köy Enstitülerin yanında ikinci sınıf eÄŸitimci durumuna düÅŸtüler ÅŸeklinde.

Ali Komanlı’nın derslerini çevredeki stajyer öÄŸretmenlerin izlediÄŸine vurgu yapan oÄŸlu Hasan Komanlı’nın okuma yazmanın yanında matematik, Hayat Bilgisi dersleri açısından babasının baÅŸarılı bir eÄŸitmen olduÄŸu yönünde deÄŸerlendirmelerini aldım.

Gerçekten de KeÅŸan köylerinde eÄŸitmenler epey sayısal anlamda varlar.

Onlara köylerimiz ne kadar sahip çıktı.

Yoksa mezarlıkların derinliklerindeler mi. Kaçının adı köylerin bir noktasına sokağına meydanına verildi.

En çarpıcı olanı Yenimuhacir’de. EÄŸitmen Mehmet Seyhan adına bir sokak veya cadde adı olmadığı bilgisine ulaÅŸtım.

Neden çarpıcı?

Yenimuhacir’i ikiÅŸer dönem iki öÄŸretmen yönetti. Biri Sosyal Demokrat diye kendini tanımlaya partiden. DiÄŸeri muhafazakâr partidendi.

Onlar köylerinin örnek insanlarıydı. Bir kaçına yetiÅŸtim. Kılık kıyafetlerine saç sakala son derece özen gösterirlerdi. Cumhuriyet’in bu aydınlanmacıları hak ettikleri yeri ve deÄŸeri almalılar.

KeÅŸan ve Enez’de hizmet etmiÅŸ olanların isimlerini yazacağım. Unutulanlar mutlaka olacak. Amacım bir mum yakmak. Bu deÄŸerleri topluma anımsatmak.

 

EÄŸitimin ÇilekeÅŸi EÄŸitmenler

Günümüzde her ÅŸey kısa sürede unutuluyor. Cumhuriyet’in ilk eÄŸitimcileri eÄŸitmenler unutulmamalı. YaÅŸadıkları ve hizmet ettikleri köylerde onlara ait ne varsa önlerine eÄŸitmen eki getirilerek söylenir. EÄŸitmen Yusuf’un evi. EÄŸitmen Mehmet’in tarlası. EÄŸitmen Hüseyin’in bahçesi örneklerinde olduÄŸu gibi.

Tümü özlük haklarını kullanmadan ayrılmışlar veya ayrılmak zorunda bırakılmışlar mesleklerinden. Emeklilik hakkına kavuÅŸanlar azınlıkta. Ä°lkokul diplomalarını bile mesleklerinin son yıllarında aldılar. Ä°çlerinde uzun süre hizmet edenler var. ÇoÄŸu buruk biçimde uzaklaÅŸmış mesleÄŸinden. Özellikle 1950 DP ile baÅŸlayan süreçte kıyıma uÄŸramışlar.

Bu kıyıma uÄŸramalarında teftiÅŸ yapanların rolü olmuÅŸ. Kendilerinin teftiÅŸleri baÅŸöÄŸretmenlerden ilköÄŸretim müfettiÅŸlerine geçince bu süreç hızlanmış. KeÅŸan bölgesinde Bekir bey, Mehmet bey isimli baÅŸ öÄŸretmenler teftiÅŸlerini yaparlarmış. Ä°lköÄŸretim müfettiÅŸleri kendileri ile ilgili olarak “yetersiz” tesbitleri ile infazlar yapmışlar gibi genel bir kanı var.

Amacım geçmiÅŸten geleceÄŸe bir mum yakmak. Cumhuriyet’in ilk aydınlanmacılarını anımsatmak. Köy Enstitülerinin alt yapılarını hazırlayanları anmak. EÄŸitmen uygulamasının yöremizde ciddi biçimde ele alınmasının gereÄŸine inananlardanım.

Göreve baÅŸlayıp görevden ayrılmak zorunda bırakılanlar, emekli olanların kendilerine verilen toprakların geriye alınmasının nedenleri merakımdır.

Onlarca yılını devlet hizmetine adamış bu isimsiz kahramanların on dönüm topraklarının geriye alınması şık olmamıştır.

Ä°lkokul’da bir, iki ve üçüncü sınıfları okutan baÅŸarılı eÄŸitim öÄŸretim hizmeti yapmış bu meslek erbabı gerekli saygınlığı hak etmiÅŸlerdir. Onlar doÄŸayı ve insanı eÄŸiten, yaÅŸatmak için savaşım beren neferlerdir.

Mecidiye EÄŸitmen Mmestan’ı, Boztepe EÄŸitmen Hasan’ı, Karahisar EÄŸitmen Hüseyin’i, Beyköy EÄŸitmen Halim’i, Kılıçköy EÄŸitmen Salim’i unutur mu? köylerde zaman zaman anımsanırlar.

Türkmen Köyü EÄŸitmen Ali Komanlı’yı, BüyükdoÄŸanca EÄŸitmen Recep Gülen ve Mehmet Sakallı’yı, AkçeÅŸme Nuri Kahraman’ı unutmaz. Yine Yenimuhacir EÄŸitmen Mehmet Seyhan’ı, Karacaali Basri Gülcü’yü, Karlıköy EÄŸitmen Hazım BaÅŸkır ve Hasan Demirkıran’ı, Kozköy Hüseyin Tanık’ı, Karasatı Hakkı Karaman’ı nasıl unutsun. Hepsinin bıraktığı izler ve anılar bu köylerde yaÅŸar.

Åžüphesiz tümüne ulaÅŸmak zor. Ä°lk akla gelen ve öÄŸrenebildiklerim yukarıdaki isimler.

Enez bölgesinde cehaletin koyuluÄŸunda köylerde nöbette eÄŸitmenler vardı. ÇavuÅŸköy’de Hasan Ä°ÅŸbilir. Işıklı (Arnavutköy)’da Aziz Kılıç. Abadurrahim’de Yunus eÄŸitmen. Karaincirli’de Yusuf Akdeniz. Sayabildiklerim dışındakilerinsana hizmetlerini bırakıp göçtüler.

Bize düÅŸen görev onları anımsamak. Anılarına neler yapabiliri düÅŸünmek. Yetkililere önermek.

 

Öneriyorum:

Eğitimci Belediye tanımlaması yapan sn Helvacıoğlu ne der.

Kent müzesinde eÄŸitmenlerin “EÄŸitmen Kılavuzu”nu temin yoluna gidip sergilemek.

Yakınları ile temas ederek özel eÅŸya veya fotoÄŸraflarını sergilemek.

Sonuçta eÄŸitmenlerle ilgili bir köÅŸe oluÅŸturmak.

Ülkemizin ilk okuma yazma öÄŸreten insanlarına geçmiÅŸte hak ettikleri deÄŸeri KeÅŸan Kent Müzesinde vermek.

ÖÄŸretmenler gününde bir kaçının mezarına ziyarette bulunmak kendilerine verilen önemi ortaya koymak açısından önemlidir. ÖÄŸretmenler günü kutlama programında böyle bir madde yer almalı diye düÅŸünüyorum.