İyi bir uykunun sırları

Hayatımızın üçte birini kapsayan uyku; hem ruhsal hem de beden saÄŸlığımız üzerinde önemli etkileri olan, normal ve saÄŸlıklı bir ÅŸekilde yaÅŸamımızı sürdürebilmemiz için gerekli, beynin aktif ancak dış uyaranlara karşı kapalı olduÄŸu bir süreçtir. Uykunun net bir tanımını yapmanın tam olarak mümkün olmadığını; çünkü uyku ile ilgili bilinmezliklerin hala devam ettiÄŸini ve bu konuda birçok araÅŸtırma yapıldığını belirten Uzm. Psk. Aylin Cengiz Akpınarlı, “Uyku, basit bir dinlenme ve sessizlik süreci deÄŸildir. Karmaşık ve gizemli bir yapıya sahiptir” dedi.

KAYIT BELLEĞİ Ä°ÇÄ°N UYKU ÇOK KRÄ°TÄ°K

Uykunun vücudun yenilenmesi ve büyümesi, metabolik enerjinin korunması, entelektüel performansın korunması, nöronal maturasyon (REM), öÄŸrenme ve bellek (REM) gibi iÅŸlevleri olduÄŸunu anlatan Uzm. Psk. Akpınarlı, uykuda beynin aktif olduÄŸu, nörofizyolojik bir yenilenme ve onarım sürecine girdiÄŸini, öÄŸrenilenleri depolama, uyanıklık için hazırlık süreçlerini de içerdiÄŸini belirtti. Bedenin yenilenmesi ve hormonların düzgün çalışmasında da uykunun önemine dikkat çeken Uzm. Psk. Akpınarlı, yapılan birçok araÅŸtırmayla kayıt belleÄŸi için uykunun çok kritik olduÄŸunun kanıtlandığını söyledi.

NORMAL BÄ°R UYKU 4-5 DÖNGÜDEN OLUÅžUR

Uzm. Psk. Aylin Cengiz Akpınarlı, uykunun temel olarak REM (Rapid Eye Movement / Hızlı Göz Hareketleri) ve Non-REM (Non Rapid Eye Movement / Hızlı Göz Hareketleri Olmayan) olmak üzere iki evreden oluÅŸtuÄŸunu belirtiyor. DoÄŸal bir uykuda REM ve NonREM arasında 4-5 döngü bulunduÄŸunu anlatan Uzm. Psk. Akpınarlı, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü: “REM sürecinde beyin aktiviteleri ve EEG uyanıklık halindeki gibi olup, kas tonusu azalır ve fiziksel durum ise en hareketsiz moddadır. REM uykusunun en önemli özelliÄŸi hızlı göz hareketleridir, bu süreçte rüyalar da görülür. Nabız, solunum düzensiz olup artabilir ve düzensiz kas hareketleri olabilir. NonREM uykusunda ise beyin aktiviteleri ve metabolik hız düÅŸüktür. Sempatik aktiviteler, nabız azalır. DiÄŸer yandan parasempatik aktivite artar. REM dönemi toplam uykunun beÅŸte biri kadardır. Normal bir uykuda ilk REM ortalama 90-120 dakika sonra oluÅŸur. Ä°nsanlarda uyku döngüsü ve içeriÄŸi yaÅŸa göre deÄŸiÅŸmektedir.”

UYKU BOZUKLUKLARI DETAYLI OLARAK Ä°NCELENMELÄ°

Uykunun çok karmaşık bir süreç olduÄŸunu ve bu süreçte uykusuzluk, aşırı uyuma bozukluÄŸu (narkolepsi), soluk almaya baÄŸlı uyku bozuklukları, sirkadyen ritim uyku uyanıklık bozuklukları, parasomniler, madde veya ilaca baÄŸlı uyku bozuklukları gibi birçok sorun yaÅŸanabileceÄŸini belirten Uzm. Psk. Aylin Cengiz Akpınarlı, uyku bozukluklarının detaylı olarak incelenmesi gerektiÄŸinin altını çizdi. Uzm. Psk. Akpınarlı, uyku bozukluÄŸu yaÅŸayan kiÅŸilerde yapılan muayenede uykuya geçiÅŸ (dalış), uyku içindeki olaylar (rüya, diÅŸ gıcırdatma, vb), uyanma (erken, geç, uyanış ÅŸekli) gibi konuların yanı sıra yaÅŸ, kullanılan ilaçlar, uyku alışkanlıkları/hijyeni, diÄŸer hastalık bulguları, gerekirse uyku laboratuvarı gibi süreçlerin incelenmesi gerektiÄŸini söyledi.

Ä°YÄ° BÄ°R UYKU Ä°ÇÄ°N NE YAPMALI?

Uzm. Psk. Akpınarlı, saÄŸlıklı ve doÄŸal bir uyku süreci için dikkat edilmesi gerekenleri ise ÅŸöyle sıraladı: “Uyku disiplini önemlidir. Buna göre, yatış ve uyanış zamanlarınızın uyumlu/sabit ve uykudan önce sizi sakinleÅŸtiren ılık bir banyo gibi rutinlerinizin olması uyku kalitesini arttıracaktır. YetiÅŸkinlerin gece uykusu dışında gün içinde uzun kestirmeler yapmaları uyku rutinlerini bozmaktadır. Bu nedenle 1 saatten uzun uyku kaçamakları yapmayın. Yatağınızı uyku ile iliÅŸkilendirin. Uyku aktivitesi dışında yemek, eÄŸlence, televizyon gibi aktiviteleri yatağınızda yapmayın. Uyku öncesi kafein, alkol gibi uyaranlar ve uykuya yakın saatlerde besin tüketmeyin. Sizi gevÅŸetecek içecekler tüketebilirsiniz. Uykunuz gelmeden kendinizi yatmak için zorlamayın. Yatak odanız, sakin sizi güvende hissettiren, huzurlu bir yer olmalıdır. Uyarıcı eÅŸyaların veya kokuların yatak odanızda olması uyku kalitesini bozacaktır. Ek olarak, yatak odanızın karanlık bir oda olmasına veya çok ışıklı olmamasına dikkat edin. Gün içinde güneÅŸ ışığı almak, yeterince oksijen almak ve düzenli egzersiz yapmak gece uykusunun kalitesini arttırmaktadır.”

Haber / MenÅŸure KARDEÅž